بانک جهانی هرساله با اندازه‌گیری ۱۰ شاخص، اقدام به بررسی فضای کسب‌وکار حاکم بر کشورها کرده و گزارشی ارائه می‌دهد. هر چه کشوری در جدول رده‌بندی اعلام شده از سوی بانک جهانی، پایین‌تر باشد، فضای کسب‌وکار نامناسب‌تری دارد که ناشی از عدم کارایی سیستم اداری در آنجا است که سبب بالا بودن هزینه‌های معاملات اقتصادی و نیز افزایش نسبت سرمایه به تولید می‌گردد. یکی از این شاخصه‌ها تجارت فرامرزی است که در بهبود محیط کسب‌وکار هر کشور تأثیر به سزایی دارد. در ادامه مطلب همچنان با شرکت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخیص کالا ، واردات کالا از چین ، واردات کالا از دبی و حمل هوایی و حمل دریایی کالا همراه باشید تا با مفهوم تجارت فرامرزی و پنجره واحد آن بیشتر آشنا شوید.
تجارت فرامرزی در ایران
در گزارشی که از سوی بانک جهانی در سال ۲۰۱۴ منتشر شد از بین ۱۸۹ کشور فضای کسب‌وکار ایران در رده ۱۵۴ قرار داشت. برای تعیین شاخص تجارت فرامرزی در ایران، تعداد اسناد، زمان و هزینه برحسب دلار صادرات و واردات یک کانتینر ۲۰ فوتی یک محصول را از بندر شهید رجایی به تهران و بالعکس را محاسبه کرده بودند.
درواقع برای این‌که بتوان شاخص تجارت فرامرزی را ارزیابی کرد باید دید که جهت صادرات و واردات کالاها مراحل پیشرو از ثبت سفارش تا تشریفات گمرکی، ترخیص کالا، کنترل و حمل‌ونقل به چه تعداد اسناد، زمان و هزینه نیاز دارد.
بنابراین طبق سیاست سازمان‌های جهانی مانند سازمان جهانی گمرک و اتحادیه اروپا و تجربه حاصله از کشورهای دیگر برای ارتقا تجارت فرامرزی که موجب بهبود فضای کسب‌وکار و رونق اقتصادی در کشور می‌گردد باید هزینه واردات و صادرات را کاهش داد.
در این راستا ایجاد “پنجره واحد تجارت فرامرزی” یکی از مهم‌ترین و بهترین راه‌هایی بوده که موجب کاهش هزینه‌ها و زمان امور بازرگانی بین‌المللی شده و شاخصه تجارت فرامرزی را بالا برده است.
پنجره واحد تجارت فرامرزی چیست؟
همان‌طور که اشاره شد به‌منظور جلوگیری از اتلاف وقت و صرفه‌جویی در هزینه‌های تجار و بازرگانان و آسان شدن تجارت فرامرزی، پنجره واحدی به وجود آمد. تعریف این پنجره در سازمان ملل متحد این‌گونه آمده که
«پنجره واحد عبارت است از تسهیلاتی که به مشتریان، سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که اطلاعات لازم را در قالب‌های استاندارد به یک واحد ارائه کنند و تمامی مجوزها و موارد قانونی مرتبط با فعالیت خودشان را در همان نقطه دریافت کنند.»
مزایای پنجره واحد تجارت فرامرزی
– تسهیل در تجارت با حذف تشریفات اضافی اداری
– کاهش محسوس مدت‌زمان انجام امور تجاری
– کاهش قابل‌توجه هزینه‌های تجاری
– بهبود رتبه تجارت فرامرزی
– شفافیت و حذف انحصار اطلاعات
– دسترسی آسان تمامی ذی‌نفعان به اطلاعات
– ایجاد یکپارچگی در سیستم تجارت
– ارتقا امنیت
– افزایش بهره‌وری فعالیت‌های سیستم اداری
– کاهش فساد
– ارتقا سیستم حمل‌ونقل و ترانزیت کالا
– افزایش حجم ترانزیت کالا
– آسان‌تر شدن فعالیت‌های تجاری
– امکان ترخیص سریع‌تر کالاها از گمرک
انواع روش‌های راه‌اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی
مرکز تسهیل و توسعه کسب‌وکار الکترونیکی سازمان ملل متحد، جهت راه‌اندازی پنجره واحد، راهنمایی بانام “توصیه ۳۳” منتشر کرد که بر اساس آن می‌توان از طریق ۳ روش زیر این کار را انجام داد:
۱. روش مرجع واحد (single authority)
در این روش پنجره به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که متقاضیان همه درخواست‌های کتبی یا سیستمی خود را به یک مرجع واحد ارائه می‌دهند، سپس این مرجع مسئولیت و مدیریت ارسال، پیگیری و دریافت پاسخ درخواست‌ها را به عهده می‌گیرد و نتایج را در اختیار متقاضی قرار می‌دهد.
۲. روش سیستم اتوماتیک واحد( single automated system)
در این روش متقاضی درخواست‌های خود پس از وارد کردن در سیستم، به سایر دستگاههای مربوطه ارجاع می‌دهد.
۳. روش سیستم اتوماتیک تبادل اطلاعات (transaction system automated information)
این روش که درواقع متداول‌ترین مدل ارائه پنجره واحد تجاری نیز هست، تمامی اطلاعات موردنیاز متقاضی وارد سیستم می‌گردد. سپس اطلاعات موجود در دسترس همه دستگاههای مربوطه قرار و کلیه خدمات مورداحتیاج متقاضیان توسط این سیستم انجام می‌گیرد.
پنجره واحد تجارت فرامرزی در ایران
در قانون “بهبود فضای مستمر کسب‌وکار” تصویب‌شده در سال ۱َ۳۹۰، گمرک ایران موظف به استفاده از فناوری‌های جدید جهت انجام امور تجارت فرامرزی در کشور شد. اما اجرایی شدن آن به تعویق افتاد و سرانجام در سال ۱۳۹۳ پنجره واحد تجارت فرامرزی ایران که به EQL شهرت دارد، توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی راه‌اندازی گردید.
در آغاز کار این پنجره در کشور وزارت صمت با کمک سایر سازمان‌های مربوطه موظف شد ظرف مدت ۶ ماه، امور مربوط به تجارت فرامرزی اعم از صادرات و واردات کالا، مانند ثبت سفارش گواهی مبدأ، مجوز سازمان بهداشت و استاندارد، اعتبار اسنادی، کسب پروانه گمرک و بیمه‌نامه را به شکل الکترونیکی تبدیل کند تا مراجعان بدون حضور فیزیکی آن‌ها را انجام دهند.
در ادامه گمرک و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط تجارت فرامرزی به استفاده از فناوری‌های نوین در جهت تسهیل و کاهش زمان و هزینه فرآیندهای صادرات و واردات کالا ملزم کرد.
امکانات پنجره واحد تجارت فرامرزی در ایران
– اتصال الکترونیکی بارنامه
– پروژه درب خروج هوشمند
– افتتاح بزرگ‌ترین بانک اطلاعات تجارت فرامرزی
– امکان اخذ گواهی بازرسی از طریق سامانه جامع امور گمرکی
– شروع تبادل الکترونیکی اطلاعات بین سازمان بنادر و گمرک
– سامانه مانیتورینگ کالاهای ترانزیتی
– راه‌اندازی سامانه پیشخوان خدمات الکترونیکی،
– الکترونیکی شدن نظارت‌ها در گمرک
– کیف پول الکترونیکی
مزایای استقرار طرح گمرک الکترونیک
پس از عملیاتی شدن این طرح، تحول عظیمی در فرآیندهای عملکردی گمرک گردید که در ادامه به برخی اشاره می‌کنیم:
۱. کاهش هزینه‌های تجارت فرامرزی
با راه‌اندازی و عملیاتی شدن سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی، عملیات مربوط به صادرات کالا از ۷ رو به ۱ روز و برای واردات از ۲۶ روز به ۳ روز کاهش پیدا کرد. طبق اعلام بانک مرکزی، با هر روز تأخیر در انجام مراحل تشریفات گمرکی، ۱ درصد به هزینه‌های ترخیص اضافه می‌گردد، پس با کاهش ۲۳ روز عملیات واردات، ۲۳ درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی شده است.
۲. درآمدزایی بیشتر گمرک
در همان سال اول راه‌اندازی سامانه الکترونیکی گمرک و پنجره واحد، درآمد گمرکی افزایشی ۷۸ درصد نسبت به سال ۹۲ پیدا کرده بود و این روند تاکنون نیز ادامه دارد.
۳. امکان بر خط شدن اطلاعات تجارت فرامرزی
طبق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات گمرکی، پس از الکترونیکی شدن تجارت فرامرزی، ایران اقدام به انتشار روزانه اطلاعات تجارت فرامرزی نمود. هم‌اکنون اطلاعات مربوط به محموله از لحظه بارگیری در مبدأ تا رسیدن به مقصد و ترانزیت کالا همگی در سامانه ثبت و در دسترس قرار دارد.
۴. مبارزه با قاچاق
پس از تدوین برنامه‌های منسجم مبارزه با قاچاق کالا و انجام کنترل‌های الکترونیکی مطابق با شاخص‌های مدیریت ریسک و نیز با به‌کارگیری تجهیزات کنترلی، کشفیات مواد مخدر و پیش سازهای آن رشد چشمگیر ۷۱۱ درصدی در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ در پی داشت.
۵. شفاف‌سازی و پیگیری تخلفات
با راه‌اندازی سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی، اطلاعات و روند انجام امور شفاف‌سازی و در دسترس قرار گرفت و باعث جلوگیری از هرگونه تخلف و یا سوءاستفاده‌های احتمالی از کارت‌های بازرگانی گردید.
- ۹۷/۱۰/۱۵